Sąd wydaje wyrok skazujący, w którym wymierza karę ograniczenia wolności polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Po uprawomocnieniu się wyroku kurator zawodowy wzywa skazanego, aby stawił się w celu ustalenia miejsca i czasu wykonywania owych prac.
Skazany pomimo wezwania nie stawia się (ewentualnie – pomimo stawiennictwa, skazany nie przystępuje do wykonywania prac). W konsekwencji kurator kieruje do sądu wniosek dotyczący zmiany orzeczonej kary ograniczenia wolności na zastępczą karę pozbawienia wolności.
Czy w zaistniałej sytuacji skazany może uniknąć kary zastępczej?
W pierwszej kolejności skazany powinien skontaktować się z kuratorem celem usprawiedliwienia swego niestawiennictwa (braku rozpoczęcia prac) oraz ustalenia nowego terminu rozpoczęcia prac. Jeżeli sąd, do którego wpłynął wniosek, uzna iż przyczyny niestawiennictwa bądź nierozpoczęcia prac zostały należycie uzasadnione, może nie uwzględnić wniosku kuratora.
Co może zrobić skazany sytuacji, gdy sąd uwzględnił wniosek kuratora i orzekł o zastosowaniu zastępczej kary pozbawienia wolności?
W takiej sytuacji skazany powinien złożyć na piśmie oświadczenie, iż niezwłocznie podejmie się wykonywania kary ograniczenia wolności. Takie rozwiązanie wynika wprost z art. 65a § 1 kodeksu karnego wykonawczego. Zgodnie z jego treścią: „Sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wypadku, gdy skazany oświadczy na piśmie, że podejmie się odbywania kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym; wstrzymanie następuje do czasu wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolności.”
Jeżeli skazany pomimo tego uchyla się wykonywania kary ograniczenia wolności, to zgodnie z paragrafem 2 cyt. artykułu: Sąd zarządza (obligatoryjnie) wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności.