Blog

Ostatnie lata obfitowały w spory sądowe między „Frankowiczami” a bankami, które zmieniły ogólne spojrzenie na umowy kredytowe zawierane przez konsumentów. Chociaż niektóre instytucje prawne funkcjonowały w systemie prawnym już wcześniej to jednak od niedawna Sądy coraz śmielej weryfikują postanowienia umowne, a ewentualne nieprawidłowości są dla stron brzemienne w skutki. Na szczególnie korzystne następstwa mogą liczyć konsumenci – bez względu na walutę, w której wzięli kredyt.

Konsument ma bowiem prawo do kompletnej i jednoznacznej informacji w sprawach mających istotne znaczenie dla zabezpieczenia jego interesu prawnego w warunkach globalizacji (masowości) obrotu prawnego i wielości ofert na rynku, które nie zawsze posługują się prawdziwymi i pełnymi informacjami, a niekiedy wprowadzają w błąd lub w sposób ukryty godzą w indywidualny i zbiorowy interes konsumentów. Stąd obligatoryjne postanowienia umowy o kredyt konsumencki (art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim, Dz.U. Nr 100, poz. 1081 ze zm.) powinny być w umowie uzgodnione wyraźnie, wyczerpująco i bezpośrednio, a nie przez odesłanie do informacji zawartych we wzorcach umownych, regulaminach lub inaczej nazwanych ogólnych warunkach stosowanych przy zawieraniu umów kredytowych (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2006 r., sygn. III SK 7/06, Legalis nr 84146).

Niektóre wady umów będą dawały możliwość skorzystania z tzw. sankcji kredytu darmowego. Sankcja kredytu darmowego jest prawem konsumenta do zamiany kredytu na bezkosztowy w przypadkach, kiedy kredytodawca dopuścił się praktyk wymienionych w art. 45 pkt 1 ustawy o kredycie konsumenckim.

Zatem pierwszym warunkiem do skorzystania z powyższej sankcji będzie posiadanie kredytu konsumenckiego a contrario nie może być to kredyt zaciągnięty na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, a także nie mogą być to kredyty hipoteczne. Zasadniczo wartość kredytu konsumenckiego nie może też przekroczyć 255 500 zł. A jakie wady pozwalają na uzyskanie kredytu bez dodatkowych kosztów? Najczęściej wskazuje się na:

• brak pisemnej formy umowy kredytowej;
• pominięcie w treści umowy o kredyt konsumencki elementów takich jak: wskazanie konsumenta i danych kredytodawcy i pośrednika kredytowego, rodzaju kredytu, czasu obowiązywania umowy, całkowitej kwoty kredytu, terminów i sposobu wypłaty kredytu, stopy oprocentowania (plus warunków jej zmiany), RRSO, całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta wraz z założeniami użytymi do obliczeń, zasady i terminów spłaty kredytu, w tym zasad i kolejności zaliczenia wpłat na poczet uregulowania długu;
• pominięcie w treści umowy o kredyt konsumencki elementów takich jak: informacja o kosztach związanych z umową, roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, sposób zabezpieczenia kredytu, informacja o prawie kredytodawcy do otrzymania prowizji za spłatę kredytu przed terminem i o sposobie jej ustalania;
• naruszenie zasad określających maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu.

Jak widać katalog ten jest szeroki, dlatego warto przeanalizować swoją umowę kredytową, czy nie mamy aby szansy na odzyskanie kosztów pobranych przez bank z naruszeniem zasad. Należy pamiętać, że konsument może skorzystać z sankcji kredytu darmowego najpóźniej po upływie roku od dnia wykonania umowy (np. spłacenia kredytu). Sama procedura nie jest zbyt skomplikowana – wystarczy złożenie kredytodawcy pisemnego oświadczenia. Następnie zwrot „darmowego” kredytu następuje w sposób określony w umowie lub (jeśli umowa nie precyzuje terminów i kwot) w formule opisanej ustawą.

Umowy kredytowe z reguły są długie i skomplikowane, a także niejednokrotnie zawierają terminologię trudną do zrozumienia dla konsumenta. Z tego względu warto rozważyć wizytę u profesjonalnego prawnika, który doradzi jakie dalsze działania będą dla nas najkorzystniejsze.

Prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, by banki mogły żądać od konsumentów rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłacanego kapitału oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę. Banki nie mogą żądać wynagrodzenia za korzystanie z kapitału względem konsumentów — brzmi wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 czerwca 2023 r.

W lutym 2023 r. rzecznik generalny TSUE Anthony Michael Collins wyszedł z prośbą orzeczenia przez Trybunał, że bank nie może dochodzić od frankowiczów kwot innych niż zwrot przekazanego mu kredytu frankowego i odsetek za opóźnienie od chwili wezwania zapłaty. TSUE przychylił się pozytywnie do tej sugestii i żądania banków ponad zwrot wzajemnych świadczeń, są obecnie niezgodne z unijnymi przepisami.

Czego jednak dokładnie dotyczyło orzeczenie Trybunału?

Przede wszystkim skuteczności unijnej dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków konsumenckich. Nie reguluje ona bezpośrednio skutków nieważności umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem po usunięciu nieuczciwych warunków, bowiem określenie takich skutków należy do państw członkowskich. Powinny być jednak zgodne z prawem UE i celami wskazanej dyrektywy.

Co to jednak znaczy, że przepisy krajowe w tym wypadku powinny być zgodne z prawem UE i celami dyrektywy? Zgodność należy rozpatrywać jako możliwość przywrócenia pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta oraz niezagrażanie realizacji odstraszających banki skutków określonych w dyrektywie.

Zakaz żądania przez banki wynagrodzenia za korzystanie z kapitału nie dotyczy jednak konsumentów — zdaniem Trybunału możliwość dochodzenia takich roszczeń od banku nie podważa celów dyrektywy.

Trybunał stwierdza, że przyznanie bankom prawa do dochodzenia rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłacanego kapitału oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę przyczyniłoby się do uchylenia efektu odstraszającego dla przedsiębiorców, co skutkowałoby sytuacją, w której korzystniejsze byłoby dla konsumenta utrzymanie umowy zawierającej abuzywne postanowienia, niż skorzystanie z praw, które zostały ustanowione mocą dyrektywy. A do takiej sytuacji TSUE nie może doprowadzić.

Reasumując, wielkimi, bezpośrednimi wygranymi wyroku są frankowicze. Orzeczenie TSUE chroni ich interes nie pozwalając wzbogacić się bankom za korzystanie z kapitału im udzielonego. Pośrednimi wygranymi są natomiast wszyscy konsumenci, bowiem TSUE przychyla się do ochrony ich interesów względem o wiele silniejszych banków, jednocześnie chroniąc skuteczność prawa Unii Europejskiej. Przełomowy wyrok TSUE stanął w obronie zwykłego człowieka.

Rzecznik Generalny TSUE uznał, że Dyrektywa 93/13 stoi na przeszkodzie, by bank żądał do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału przez frankowiczów. Bank oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych na podstawie unieważnionej umowy nie może domagać się dodatkowych świadczeń.

Dochodzenie przez bank od konsumenta roszczeń wykraczających poza zwrot kapitału i odsetek pozbawiłoby dyrektywę skuteczności i doprowadziło do rezultatu niezgodnego z przyświecającymi jej celami.

Rzecznik generalny TSUE w opinii do sprawy sprawa C-520/21 uznał, że Dyrektywa 93/13 nie stoi na przeszkodzie, by konsument mógł domagać się dodatkowych świadczeń po unieważnieniu umowy. Jednakże sąd musi zbadać, czy w świetle polskich przepisów konsumenci mogą dochodzić tego typu roszczeń. Natomiast bank takiej możliwości już nie ma, bez względu na przepisy wewnętrzne państw członkowskich.

Opinia Rzecznika Generalnego nie jest wiążąca dla Trybunału, ale w praktyce często TSUE podziela stanowisko w niej przedstawione.

WIBOR to w uproszczeniu wysokość oprocentowania na rynku międzybankowym, na jaką banki umawiają się, aby udzielać sobie wzajemnie pożyczek. Wysokość WIBOR wraz ze stopami procentowymi ustalanymi przez Radę Polityki Pieniężnej, ma bezpośredni wpływ na oprocentowanie kredytów. Gdzie jednak tkwi haczyk?

W rzeczywistości wskaźnik ten nie jest oparty na faktycznych kosztach, które ponoszą banki w celu pozyskania środków, ponieważ obecnie banki nie pożyczają sobie wzajemnie środków. Źródłem kredytowanych środków są depozyty, a więc ponoszone przez banki koszty są tak naprawdę niższe, niż banki to deklarują swoim klientom. To sprawia, że powstała nadwyżka staje się dodatkowym, ukrytym kosztem kredytu, który otrzymuje od swojego klienta bank.

Wskaźnik WIBOR jest zawyżony, dlatego można rozważać, czy spełnia on wymogi unijnego rozporządzenia BMR mającego na celu zapewnienie rzetelności indeksów stosowanych w Unii Europejskiej. Zgodnie z treścią tegoż rozporządzenia wskaźnik powinien opierać się na realnych transakcjach, a nie na fikcyjnych deklaracjach. Z tego też powodu od roku 2023 planowane jest wprowadzenie nowego wskaźnika.

Powyższe rodzi jednak pytanie, co stanie się z dotychczasowymi kredytobiorcami pokrzywdzonymi przez nieadekwatny wskaźnik WIBOR. Okazuje się, że można rozliczyć powstałą nadpłatę oraz podważyć w sądzie sposobu ustalania wskaźnika WIBOR i uznania przez sąd jego wadliwości. Roszczenia klientów banków będą się kształtować różnie w zależności od treści podpisanej z bankiem umowy oraz od okoliczności jej zawarcia.

Tak na przykład kredytobiorca będzie mógł wnieść o uznanie postanowień umownych dot. wskaźnika WIBOR za klauzule abuzywne i usunięcie ich z umowy. W takiej sytuacji nadpłata powinna zostać rozliczona, a dalsze oprocentowanie winno bazować wyłącznie na marży.

Klient może wnieść również o unieważnienie całej umowy kredytu, natomiast należy pamiętać, iż w takim przypadku będzie należało zwrócić całej przekazanej przez bank, a niespłaconej dotąd kwoty.

Warto znać swoje prawa. Bank ma obowiązek udzielić kredytobiorcy informacji na temat tego, jakie ponosi ryzyko w związku ze zmiennym oprocentowaniem, a więc o tym, że w przypadku wzrostu stóp procentowych, raty kredytowe również wzrosną. Dochodząc swoich roszczeń kluczowe będzie wykazanie, że kredytobiorca nie został poinformowany o ryzyku, jakie niesie za sobą zmienne oprocentowanie.

Mediacje, jako rozwiązanie na czas kryzysu.

Sytuacja związana z rozprzestrzenianiem się wirusa COVID-19 już wymusza na wielu przedsiębiorcach konieczność zmierzenia się z wieloma problemami (których rozmiaru nikt nie jest w stanie obecnie przewidzieć). Takim istotnym problemem jest chociażby konieczność ponoszenia kosztów prowadzenia działalności, czyli: płatność czynszu za lokal usługowy, który w istocie nie funkcjonuje i nie przynosi zysków, płatność rat leasingowych za samochody, które nie są wykorzystywane do pracy, czy konieczność wypłaty wynagrodzenia pracownikom, których praca nie jest pełnowartościowa, lub pracownikom, którzy w istocie stali się zbędni.

Przedsiębiorcy muszą liczyć się z tym, iż aby nie kierować kroków na drogę postępowania sądowego (która to jest z reguły bardzo czasochłonna i kosztowna) będą musieli wykazać się wzajemnym zrozumieniem i dobrą wolą. Dotyczy to obu stron każdego stosunku prawnego. Rozmowy nie zawsze będą proste, z uwagi chociażby na fakt, iż obie strony stosunku prawnego będą miały podobne problemu (z powodu epidemii) lecz różne interesy. Jednakże w mej ocenie zawsze warto  próbować poszukać porozumienia i dążyć do polubownego rozwiązania zaistniałego konfliktu. 

Czy udział mediatora pomoże dojść stronom do porozumienia?

Tego nie można nikomu zagwarantować. Niemniej jednak obecność osoby trzeciej, neutralnej, która nie reprezentuje interesu żadnej ze stron, która skoncentrowana jest na usuwaniu barier komunikacyjnych może zwiększyć  szanse na osiągnięcie konsensusu. Należy jednak pamiętać, iż Mediator to nie sędzia, czy arbiter, jego kompetencją nie jest więc rozstrzyganie sporów. Głównym zadaniem mediatora jako osoby bezstronnej jest pomoc w znalezieniu najbardziej optymalnej drogi do rozwiązania konfliktu.

(Więcej informacji na temat mediacji można uzyskać w zakładce MEDIACJE)

Na terenie RP wprowadzony został stan zagrożenia epidemiologicznego. Rozprzestrzenianie się wirusa COVID-19 z pewnością będzie miało wpływ na funkcjonowanie każdego z nas, a w szczególności – na funkcjonowanie polskiej gospodarki, a co za tym idzie – na sytuację polskich przedsiębiorstw.

Przedsiębiorca, a sprawy pracownicze.

Aby zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy pracodawca ma możliwość zlecenia pracy zdalnej. System pracy „home office” polega na tym, iż pracownik ma możliwość świadczenia pracy na rzecz pracodawcy poza zakładem pracy, najczęściej w e własnym domu. Z uwagi na fakt, iż przepisy kodeksu pracy nie określają wprost, czym jest praca zdalna, to pracodawca winien określić procedury z tą pracą związane. Szczególnie istotne winno być wskazanie zasad dotyczących: raportowania czasu pracy, sposobu przekazywania efektów pracy swemu pracodawcy, czy też sposobu odbierania poleceń od przełożonego.

Warto wiedzieć!

Generalnie zlecenie pracy zdalnej wymaga porozumienia , tj. złożenia zgodnego oświadczenia woli przez pracodawcę i pracownika. Na mocy specustawy z dnia 7.03.2020 roku pracodawca nie jest już zobligowany do uzyskania od podwładnego zgody na zmianę formy świadczenia pracy na pracę zdalną. Pracodawca może więc zobowiązać pracownika do świadczenia pracy zdalnej w drodze jednostronnego oświadczenia woli, a niepodporządkowanie się temu oświadczeniu przez pracownika jest podstawą do nałożenia na niego kary dyscyplinarnej, a nawet rozwiązania stosunku pracy.

Możliwość jednostronnego zarządzenia pracy zdalnej z punktu widzenia przedsiębiorcy ocenić należy pozytywnie. Taki zabieg może zapobiec ewentualnemu zarażeniu chorobami zakaźnymi i minimalizuje ich rozprzestrzenianie. A – co szczególnie istotne dla pracodawcy – zakład może nadal pracować, wytwarzać przychód, co w konsekwencji ogranicza negatywne skutki przedsiębiorstwa z powodu epidemii. Zarządzenie pracy zdalnej jest również wyprzedzeniem ewentualnej decyzji służb sanitarnych o objęciu zakładu pracy kwarantanną w przypadku uzasadnionego podejrzenia wystąpienia zagrożenia rozprzestrzeniania się wśród pracowników choroby zakaźnej.

Trzeba jednak pamiętać, że pracodawca nie ma możliwości przymuszenia pracownika do skorzystania przez niego z urlopu wypoczynkowego (tym bardziej urlopu bezpłatnego), ani nie może wymusić na pracowniku skierowania go na dodatkowe badania celem wykluczenia ewentualnej choroby; pracodawca nie ma też kompetencji do tego, aby samodzielnie ustalić, czy dany pracownik może stanowić może źródło zakażenia – decyzję w tej materii może podjąć jedynie lekarz lub Inspekcja Sanitarna.

Prowadzenie działalności gospodarczej, a konieczność opłacania składek ZUS oraz podatków w okresie zagrożenia epidemiologicznego.

Ministerstwo Rozwoju jest na etapie sporządzania tzw. pakietu antykryzysowego. Zakłada on m.in. możliwość odroczenia terminu płatności należności publicznoprawnej, rozłożenia tychże płatności na raty, a nawet umorzenia składek na ZUS, czy innych powstałych zaległości. Umorzenie składek ZUS najprawdopodobniej będzie możliwe jedynie w tych szczególnie uzasadnionych sytuacjach. Organy podatkowe i rentowe zapewne będą zmuszone podejść do każdego wniosku indywidualnie, biorąc pod uwagę szereg okoliczności, które mogą mieć wpływ na potencjalne uwzględnienie wniosku.

Warto wiedzieć!

Informacja przekazana przez Ministerstwo Rozwoju jest na etapie planowania, a zatem w chwili obecnej na przedsiębiorcy ciąży obowiązek terminowego opłacania składek ZUS oraz płatności podatków.

Przedsiębiorca, a jego zobowiązania cywilnoprawne.Inne zobowiązania przedsiębiorców (umowy leasingu, kredytu, umowy najmu lokali użytkowych, itp.)

Przedsiębiorca związany z bankiem umową kredytu może rozważyć wniosek o zastosowanie karencji, czyli opóźnienie spłaty kapitałowej części kredytu. Dzięki temu przedsiębiorca będzie miał możliwość spłacania mniejszej raty, która obejmie np. wyłącznie odsetki lub ubezpieczenie kredytu. Spłata pozostałej części zobowiązania (kapitał) jest wówczas odraczana. Karencja jest udzielana zwykle na okres od 3 do 6 miesięcy.

Również w zakresie umów leasingu, najmu lub dzierżawy w pierwszej kolejności należy dokładnie przeanalizować zapisy umów, aneksów, cy też regulaminów, które to zawierają zapisy dotyczące odpowiedzialności za niewykonywanie lub nieterminowe wykonywanie zobowiązań. Warto również poszukać porozumienia z drugą stroną umowy w zakresie obniżenia lub odroczenia płatności rat.

Co do zasady, w przypadku, gdy przedsiębiorca nie wywiąże się z realizacji przyjętych w umowie zobowiązań istnieje ryzyko, że druga strona umowy będzie dochodzić będzie za niewykonanie umowy w wyznaczonym terminie, lub niewykonanie umowy w ogóle; i co do zasady takie roszczenie będzie zasadne. Jednakże strona umowy może próbować uwolnić się od odpowiedzialności, gdy wykaże, iż niewykonanie czy też nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. W mojej ocenie przykładowo objęcie całego zakładu pracy kwarantanną nie może być uznane za okoliczność zależną od przedsiębiorcy. Ewentualne opóźnienia w wykonywaniu zobowiązań lub też ich ich niewykonanie przez przedsiębiorcę, które są następstwem tego faktu może stanowić okoliczność, za którą przedsiębiorca nie będzie ponosił odpowiedzialności. W konsekwencji – nie powinien być zobowiązany do zapłaty odszkodowania na rzecz swego kontrahenta. Należy jednak pamiętać, iż w takim przypadku niezbędna jest analiza każdego konkretnego przypadku.